Een historisch startpunt
Het eeuwenoude Landgoed Coudewater kent veel verhalen. De geschiedenis gaat terug tot de 15e eeuw, toen hier het nu nog te bewonderen klooster Mariënwater werd gebouwd. Maar de geschiedenis van de meeste behouden historische kenmerken van het landgoed begint in 1870. In dat jaar stichtten Dr. van de Bogaert en Dr. Pompe hier de Maatschappij ter verpleging van krankzinnigen. Een ideale plek voor een buitengesticht, zo vonden zij, want de vrije natuur zou het herstel van de mentale gezondheid bevorderen.
Revolutie in de psychiatrie
Voor een lange periode leefden psychiatrische patiënten rustig en afgezonderd in de instelling op het landgoed. Toen kort na de tweede wereldoorlog nieuwe medicijnen opkwamen, werd Coudewater steeds meer als ziekenhuis en minder als inrichting beschouwd. Hierna volgden alternatieve behandel- en woonvormen zich in rap tempo op en de positie van patiënten (nu: cliënten) veranderde ingrijpend. In 1975 ging Coudewater te boek als eerste psychiatrisch ziekenhuis van Nederland met een patiëntenraad.
Meedoen in de miniatuurmaatschappij
Toch kon de positie beter. Kritische patiënten en medewerkers namen de leefomstandigheden onder vuur en gingen met spandoeken de straten op. Met succes, want Coudewater ging op de schop. Waar verschillende gebouwen werden gesloopt of een andere functie kregen, kwamen nieuwe huiselijke paviljoens voor mensen met eenzelfde soort aandoening op. Andere gebouwen werden uitgebreid, aangepast of gerenoveerd en de hekken rondom de paviljoens verdwenen. Langzaamaan transformeerde Coudewater tot een miniatuurmaatschappij met o.a. een kroeg, kerk, bankgebouw, winkel, school, kapsalon, reisbureau en zelfs een eigen omroep: Radio ROC.
Een nieuwe koers
Door nieuwe wetten en grote concurrentie in de directe omgeving werd het bestaansrecht van Coudewater wat onzeker. Tussen 1968 en 2005 fuseerde de inrichting en veranderde de hoedanigheid veelvuldig. In 2008 ging het roer echt om. Er kwam een nieuwe structuurvisie met wonen, werken, zorg en recreëren als belangrijkste pijlers. In 2015 is de knoop definitief doorgehakt: de deuren van Coudewater moesten sluiten.
De gemeenteraad van ‘s-Hertogenbosch stemde in 2016 in met de structuurvisie en verklaarde het voormalig klooster Mariënwater, de directeursvilla de Wetering, het sanatorium de Loofert, de herenvilla Milla en het kloostercomplex Emma tot rijksmonument. In 2018 namen de laatste cliënten en GGZ-medewerkers officieel afscheid van de locatie. Tevens het jaar waarin de gemeente de tender voor strategische planvorming voor het landgoed uitzette. Van Wanrooij Projectontwikkeling won de tender en sloeg handen ineen met BPD. Samen bouwen zij nu een aantal jaar aan een nieuwe toekomst van Landgoed Coudewater. In een vorm die het landgoed niet eerder kende.